Veel meer mensen zijn overspannen dan we wel denken. Als je wilt weten wat het is en hoe je het oplost, bekijk dan zeker al eens deze vragen:
- Komt de stoom je soms uit de oren?
- Sta je tot aan je knieën in de modder en ploeter je moeizaam voort?
- Lijkt jouw leven soms op een sneltrein die maar door raast?
- Heb je het gevoel dat je het overzicht en de controle kwijt raakt?
Lees dan snel verder, want je bent wellicht overspannen. Verderop in deze blog lees je ook hoe je er weer vanaf komt.
Zonder stress had mijn dochter de aanslag op Zaventem niet overleefd
Mijn dochter zou op afstudeerreis naar Rome vertrekken op 21/3/2016, vanop Zaventem. Zij en een deel van haar klasgenoten hadden hun bagage ingecheckt. Plots hoorde ze een knal en zag ze plafondtegels en een stofwolk op zich afkomen.
Instinctief, zonder erbij na te denken, heeft ze het op een lopen gezet en is ze over poortjes geklauterd. Terwijl ze de benen onder haar lijf uit rende hoorde ze achter zich een tweede knal en liep zo mogelijk nog harder.
Tot ze buiten op de tarmac stond en beetje bij beetje haar klasgenoten en leerkrachten weer vond. Gelukkig is mijn dochter er zonder veel fysiek letsel uitgekomen. Dankzij haar acute stressreactie.
Stress is een natuurlijke reactie
Stress, iedereen heeft het en iedereen heeft het nodig. Ja, stress is namelijk een overlevingsreactie van je hele systeem op een dreiging van buitenaf.
In situaties zoals die van mijn dochter, zijn we blij dat we een reptielenbrein hebben dat het overneemt. Dat we daardoor niet kunnen nadenken maar gewoon op automatische piloot gaan. Alsof er iemand op een paar knoppen drukt om ons leven te redden. Zonder stress waren we als soort al lang uitgestorven.
Omdat er over stress zoveel te vertellen is, schrijf ik er een afzonderlijke blog over. Ik wil je hier wel even de basis meegeven zodat je weet hoe stress leidt tot overspanning.
Over-reageren
Zaventem gebeurt (gelukkig) niet elke dag. Alleen reageert ons brein en ons lichaam altijd op de zelfde manier. Je reptielenbrein heeft namelijk geen volumeknop. Het overlevingsmechanisme staat aan of uit. Er is niet zoiets als ‘een beetje overlevingsmodus’.
Een bomexplosie, een overvaller met een pistool, een toeterende vrachtwagen, een kind dat jouw zoontje een mep verkoopt in de speeltuin, een deur die dicht slaat door de tocht of je baas die tegen jou staat te roepen. Jouw hele systeem, brein en body, reageren helemaal hetzelfde. Soms is dat dus wat overdreven. Dan is de mate van reageren niet in overeenstemming met de mate van dreiging.
Van stress naar overbelasting
Mijn dochter is er zonder veel kleerscheuren vanaf gekomen. Ze was wel zo stram en stijf dat ze niet meer kon lopen, de dagen na de aanslag. Dat geeft duidelijk aan hoe stress ervoor zorgt dat je fysiek erg ver over je grenzen gaat. Daardoor heeft ze kunnen doen wat ook een impala doet als die door een leeuwin wordt aangevallen: rennen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan. Zij maakt dus haar beweging af, zeg maar.
Bij dagelijkse stress, wringt daar nu net het schoentje. Als je baas tegen je begint te brullen, ga je niet lopen. Je probeert je gezicht in de plooi te houden en je gaat braaf verder met je werk. Waar gaat al die stress-energie dan naartoe? Die blijft dus opgekropt in jou zitten.
En dan zijn er 2 mogelijkheden:
- Je gaat er goed mee om. Je kanaliseert die stress op een gezonde manier,
zodat je er geen last van hebt. - Of je gaat er slecht mee om. Je kanaliseert die stress niet of onvoldoende,
zodat je ermee blijft zitten. Zo raak je overbelast.
Van overbelasting naar overspanning
Ervaar jij jouw leven als chaotisch? Dweil je met de kraan open? Lijkt er geen eind te komen aan die to do-lijst? Dat komt vaak doordat je tijdelijk meer dingen op je agenda hebt. Maar ook langer durende problemen kunnen ervoor zorgen dat het leven plots zwaarder weegt. We spreken dan van meer draaglast.
Soms verandert er niets aan jouw belasting op zich. Het kan gebeuren dat er door omstandigheden minder vrienden, familie of collega’s zijn om je te ondersteunen. Of door een blessure valt je wekelijkse tennisbeurt met je 3 beste vriendinnen weg. Dan spreken we van minder draagkracht.
Meer draaglast? Minder draagkracht? Allebei de situaties zorgen ervoor dat er meer van je verwacht wordt dan je aankunt. Na een tijdje raak je dan overbelast. En dat gebeurt soms heel erg snel.
Vanaf het moment dat je het overzicht kwijt raakt en de controle over de situatie verliest, dan wordt het een ander verhaal. Je krijgt dan allerlei klachten waardoor je niet optimaal meer functioneert. Ze hinderen je dagelijkse bezigheden thuis of op het werk. Dit noemen we overspanning.
Hoe merk je dat je overspannen bent?
Je bent overspannen als je minstens 3 van deze symptomen hebt: (Verschuren et al., 2011)
- Moeheid
- Verstoorde slaap (problemen met inslapen en doorslapen)
- Prikkelbaar zijn
- Moeite hebben met drukte en lawaai
- Moodswings
- Piekeren
- Opgejaagd gevoel
- Concentratieproblemen en moeite met je geheugen
Nog 3 belangrijke dingen om van overspannenheid te kunnen spreken:
- Controleverlies en machteloosheid door stress en druk in je dagelijks leven.
- Stress en de bovenstaande symptomen bezorgen je veel last op je werk en in je sociaal leven.
- Uiteraard ligt een psychiatrische stoornis niet aan de basis van dit verlies van controle, machteloosheid en de overbelasting.
Wanneer je overspannen bent, heb je vaak nog andere klachten. Zoals:
- lichamelijke moeheid (elke stap is teveel)
- hoofdpijn
- duizeligheid
- pijn op de borst
- hartkloppingen
- maagklachten of buikpijn
Dit zijn geen symptomen van overspanning. Het zijn klachten die ontstaan als reactie op overspanning. Geen symptomen maar wel gevolgen van langdurige overbelasting.
De oorzaken van overspanning
In een notendop kan je zeggen dat de oorzaken van overspanning zijn:
- teveel draaglast
- te weinig draagkracht
- gedurende enkele maanden
Welke factoren bepalen mijn draagkracht en mijn draaglast?
Draaglast
Opvoeding
Confrontatievermijding
Confirmatiegedrag
Overmatig plichtsbesef
Overdreven verantwoordelijkheidszin
Persoonlijkheid
Chronische stress
Temperament
Perfectionisme
Levenservaring
Suboptimale hechting
Ingrijpende gebeurtenis
Trauma
Wegvallen van relaties
Ziekte
Socio-economische situatie
Draagkracht
Opvoeding
Assertiviteit
Eigenwaarde
Zelfvertrouwen
Grenzen
Zelfzorg
Emotieregulatie strategieën
Persoonlijkheid
Temperament
Levenservaring
Autonomie
Energiegevers
Betekenis/vervulling
Betekenisvolle relaties
Sociaal vangnet & steun
Socio-economische status
Chronische of Toxische stress
Teveel stress is een belangrijke oorzaak van overspanning. Zeker wanneer je daar niet (meer) mee kan omgaan.
Dan is de stress toxisch geworden. Langdurige overbelasting op het werk of ziekte zorgen er bv. voor dat je chronische pijn hebt.
Hoe kan je die factoren herkennen die je overbelasten? Het gaat altijd om dingen waarin je geen keuze lijkt te hebben zoals :
- huishouden
- zorg voor kinderen
- opleiding waar je aan begonnen bent
- onderhouden van je sociaal netwerk met familie of vrienden
- mantelzorg
- pijn
Je moet voortdurend topprestaties leveren en controle bewaren om alles te blijven combineren.
Enerzijds is er de vraag van je omgeving stelt. Anderzijds is er de manier waarop jij denkt en voelt die ervoor zorgt dat je meer of minder goed omgaat met deze vragen.
Als je bijvoorbeeld in je opvoeding niet geleerd hebt om duidelijk en veilig je grenzen aan te geven, dan kan je moeilijk nee zeggen. Of dan ga je misschien conflicten uit de weg, waardoor je steeds meer in een innerlijke strijd verwikkeld raakt. Zo raak je vermoeid en uitgeput.
Zoals een Belgisch spreekwoord zegt: Trop, is teveel. En teveel is trop.
Top 10 meest stressvolle gebeurtenissen
Soms is één gebeurtenis genoeg om overspannen te geraken. Dit lijstje geeft de top 10 van meest stressvolle gebeurtenissen in een mensenleven:
(R. van Deth, 2015)
- Dood van de partner
- Scheiding
- Gedwongen gescheiden leven
- Gevangenisstraf
- Dood van een naaste
- Persoonlijk letsel of ziekte
- Huwelijk
- Ontslag op het werk
- Verzoening in huwelijk
- Pensioen
Naar mijn bescheiden mening en ervaring horen deze gebeurtenissen ook in het lijstje staan:
- verhuizen
- geboorte van een kind
- financiële zorgen
- zorgen voor een ziek familielid
- traumatische gebeurtenis
- nieuwe job
Deze gebeurtenissen zorgen voor grote veranderingen op vele vlakken. Daarom vragen ze om serieuze aanpassingen in jezelf en in je gewoontes. Zowel in je dagelijks leven als in je toekomstverwachtingen moet er één en ander herschikt worden. En als dat niet goed lukt, kan je overspannen worden.
Belangrijk om weten: Wanneer deze gebeurtenis langer dan 3 maanden geleden plaatsvond spreken we niet meer van overspanning. Er kan dan sprake zijn van post-traumatische stress (PTSS of PTSD).
Van overspanning naar surmenage
Surmenage - de verwaarloosde overspanning
Geregeld krijg ik verwijsbriefjes van huisartsen waarop staat te lezen dat de patiënt aan surmenage lijdt. Dit betekent dat de patiënt balanceert op de afgrond van een burn-out.
Door de signalen van overspanning te negeren, kan de balans tussen draaglast en draagkracht niet tijdig hersteld worden.
In de praktijk zie ik vaak dat de patiënt kampt met alle symptomen van een burn-out zonder het imploderen van het neurologisch systeem.
Met andere woorden: alle symptomen zijn van toepassing, maar je werd niet (tijdelijk) blind, je bent niet (tijdelijk) verlamd geraakt, je was niet (tijdelijk) de controle over je lichaam kwijt.
Van surmenage naar burn-out
De verschillen tussen overspanning en burn-out
Vermoeidheid vs. Uitputting
De moeheid die vermeld staat in de lijst van symptomen van overspanning is gewone vermoeidheid. Mensen die overspannen zijn, hebben nog wel energie voor bepaalde dingen of op bepaalde momenten. Dit komt omdat overspanning komt door een relatief korte periode waarin er teveel van je verwacht of geëist werd.
Uitputting staat dus niet in het symptomenlijstje van overspanning. Bij burn-out wel. Daarom is er bij een burn-out echt sprake van serieuze uitvalverschijnselen. Zo kan een burn-out patiënt vaak zelfs geen simpele huishoudelijke taken meer uitvoeren en kan hij geen prikkels meer verdragen zoals bv. op een feestje of een druk winkelcentrum.
Verschil in periode van overbelasting
Overspanning kom door een relatief korte periode waarin er teveel van je verwacht werd. Je draaglast was gedurende enkele maanden groter dan je draagkracht.
Bij een burn-out ging iemand jarenlang over zijn grenzen heen. Zodat zelfs de reserves opgebruikt zijn.
Daardoor is er sprake van totale uitputting.
Verschil in herstelperiode
Bij overspanning is een herstelperiode van zo’n 6 weken voldoende om weer in balans te komen.
In het geval van burn-out duurt dat veel langer. De vakliteratuur vermeldt een herstelperiode van ongeveer een jaar.
Mijn ervaring leert dat met de ENERGY-methode™ de herstelperiode van een burn-out gemiddeld 3 tot 4 maanden is.
Met de ENERGY-methode™ hielp ik de afgelopen jaren al ruim 462 vrouwen uit hun burn-out, zonder herval.
Vind jouw energie lekken. Dicht ze. Tank weer bij ... en straal!
In 3 stappen herstellen van overspanning
Ben je toch overspannen geraakt? Dan kan ik je alvast geruststellen. Overspanning overvalt jaarlijst tienduizenden Belgen. Mensen herstellen binnen enkele weken tot enkele maanden van overspanning.
Bezige bijen kunnen ontspannen: je herstelt het beste door je dagelijkse activiteiten zoveel mogelijk te blijven doen. In enkele gevallen is het nodig om eventjes je werk te pauzeren. Maar door de band genomen herstel je het beste door actief te blijven.
Medicijnen helpen niet om (sneller) te genezen van overspanning. Je moet een beetje aan jezelf gaan werken nu. Met name aan de manier waarop je met stress omgaat.
Fase 1: Begrijpen en accepteren
If it walks like a duck , it probably is a duck. Zegt een Engels spreekwoord. Hoe moeilijk het ook is: je moet nu eventjes eerlijk zijn tegen jezelf. Herstel kan pas beginnen als je begrijpt wat overspanning is en zodra je accepteert dat je overspannen bent.
Praat er ook zeker over met je naaste familie en goede vrienden.
In deze fase is soms een korte periode van rust nodig, waarbij je dan even helemaal niet werkt.
Fase 2: Problemen en oplossingen
De essentie van deze fase is het maken van een plan van aanpak.
Bedenk welke problemen jou stress en spanning geven. Hoe ging je tot nog toe om met die spanning? Durf erkennen dat dit niet de juiste manier was, anders was je nu niet overspannen.
Wat kan jij aan het probleem veranderen? Of kan je anders met deze problemen omgaan? Maak hiervoor een actieplan.
Fase 3: Stap voor stap uitvoeren
In deze fase heb je vooral moed nodig. Moed om je actieplan uit te voeren.
Staat er als eerste item op je actieplan dat je met iemand een gesprek gaat hebben om bv. jouw vrijwilligerswerk stop te zetten. Dan neem je jouw agenda, je maakt een afspraak en je bereidt het gesprek voor.
Heb je op je lijstje gezet dat je nieuwe manieren van stressmanagement gaat proberen? Zoek tijdig een goede therapeut of een groeitraject zoals de ENERGY-methode™. Want stress is een zichzelf versterkend systeem, waardoor je er niet zonder hulp uitkomt.
Stap voor stap leer je op een andere manier met spanningen omgaan. Zodat je weer grip op je leven krijgt.
Wie kan je helpen bij jouw herstel?
Zoals je al kon lezen bij het stukje rond draagkracht is het belangrijk dat je voldoende mensen rond je hebt die jou steunen. Laat dus zeker aan je naaste omgeving weten wat er aan de hand is. Zodat zij je wat kunnen ontzien of zelf ontzorgen en ontlasten.
Je kan deze 10 boeken over stress en zelfzorg lezen. Maar laat ons eerlijk zijn, wanneer ga je daar de tijd voor vinden. Tenzij je ervoor koos om een time-out te nemen van je job, natuurlijk.
Een professional kan je heel concrete tips geven om anders met stress en spanning om te gaan. Tijdens Stress de Baas, een 7-daags traject besteden we hier heel wat tijd aan. Je gaat met een echte handleiding naar huis. Inzicht in gezond stressmanagement hoeft echt geen weken te duren!
Verder is het soms nodig om oude en onverwerkte pijn of trauma aan te pakken. Daarbij heb je sowieso een ervaren therapeut nodig. Zelf gebruik ik EMDR en creatieve therapievormen om trauma te behandelen. Met groot succes trouwens. Ben je op zoek naar een goede therapeut? Kijk dan op www.vindeentherapeut.be
Zit je met veel spanning op het werk? Bekijk dan samen met je leidinggevende en arbeidsgeneesheer of bedrijfsarts wat je de mogelijkheden zijn om daaraan te werken.
Graag herhaal ik nog even dat er geen enkel medicijn is dat je kan helpen genezen van overspanning. Veel zaken die je kan innemen om minder last te hebben van spanning zorgen gewoon voor tijdelijk meer capaciteit... waardoor je nog verder over je grenzen gaat.
Zo maak je het probleem alleen maar groter en de schade ernstiger. Veel ‘versterkende middelen’ zijn eigenlijk een ongezonde manier om stress te kanaliseren. Want beter leren nee zeggen of beter stress uit je systeem leren krijgen, dat leer je niet door een pilletje.
Hoe lang duurt het herstel bij overspanning?
Mensen herstellen gewoonlijk goed en relatief snel van overspanning. Niet iedereen herstelt even snel. Het hangt een beetje van de ernst van de overspanning af. Zodra je actief naar oplossingen zoekt, vergroot je jouw kansen op een spoedig herstel. Meestal kan je op ongeveer 6 weken je gewone activiteiten weer oppakken.
Blijven de klachten langer dan 6 maanden aanslepen? Ben je ondertussen extreem leeg, moe en uitgeput? Dan ben je in een burn-out aanbeland .
Tips om overspanning te voorkomen
Blijkt uit de draagkracht/last tabel dat je extra vatbaar bent? Of herken je iets uit dit lijstje?
- Je hebt veel dingen hebt meegemaakt die stress geven en die je niet goed hebt verwerkt.
- Jij bent al eens overspannen geweest.
- Of je was veel ziek het afgelopen jaar.
- Je weet niet meer hoe je de dingen geregeld moet krijgen.
- Jij hebt weinig mensen in je omgeving die je kunnen helpen.
- Of je durft of kan het probleem niet aanpakken
- Je wil het altijd goed doen.
- Jij durft of kan moeilijk nee zeggen
Eerst en vooral is het dan super belangrijk om mild te zijn naar jezelf. Neem dan even wat gas terug. Focus een tijdje op zelfzorg en geniet weer van het leven. Gun jezelf de tijd om terug op krachten te komen. En zet in op dingen waar je echt blij van wordt.
Hey, ik ben Annelies De Roover. Mama van 2 tieners. Onderneemster. Organisatorische duizendpoot. Levensgenieter. Altijd met de glimlach. Eerlijk en open. Levenslustig. Zachtmoedig. Gepassioneerd. Gelukkig. Mezelf.
Ik wil je graag veel succes wensen bij je herstel. Het is mijn missie om elke vrouw in haar kracht te krijgen. Uit een leven van chaos, druk en drukte naar een krachtig leven vanuit passie. Uit stress naar balans, harmonie en veerkracht.
Met de door mij ontwikkelde ENERGY-methode™ begeleidde ik al meer dan 400 vrouwen blijvend uit hun burn-out. Deze kennis en ervaring wil ik heel graag met jou delen.
De ENERGY-methode™ werd ontwikkeld op basis van ruim 10 jaar studie en input van talrijke ervaringsdeskungen en experten uit het veld. De afgelopen 5 jaar werd de methode uitgetest en geperfectioneerd tot wat ze nu is: de enige methode die burn-out duurzaam oplost en vrouwen weer in hun kracht zet, zodat ze het leven kunnen leiden dat hen toekomt.
Stress de Baas, een 7-daags traject is er speciaal om jou DE oplossing te geven. Zodat jij ook kan wat al die 100-den vrouwen voor jou deden. En dat ook jij kan leven in balans, harmonie en met veerkracht… en bovenal: vanuit passie.
Het is absoluut de snelste weg van stress en overspanning naar rust, geluk en kracht.
Wil je meer lezen over Stress de Baas of wil je nu het stuur van je leven pakken en inschrijven? Druk dan op deze knop